Jakie są zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych?

Transport ładunków ponadgabarytowych wymaga wyższego stopnia wtajemniczenia w arkana sztuki spedycyjnej. Niezależnie od tego, czy chodzi o przewóz dużych elementów konstrukcyjnych, czy też mniejszych maszyn, konieczne jest zastosowanie specjalistycznych rozwiązań logistycznych. Brak należytej staranności w planowaniu może spowodować duże straty – np. uszkodzenia mostów i tuneli na trasie przewozu. W artykule przedstawiamy, kiedy transport staje się ponadgabarytowy, jakie ustawy regulują przewozy ponadgabarytowe oraz jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów.

Jakie gabaryty można przewozić bez zezwolenia?

Nie zawsze konieczne jest uzyskanie zezwolenia na przewóz dużych ładunków. W Polsce można przewozić bez zezwolenia ładunki, które mieszczą się w dopuszczalnych normach, czyli:

• wysokość: do 4 metrów,
• szerokość: do 2,55 metra (2,6 m dla pojazdów chłodniczych),
• długość: do 16,5 metra dla zestawu ciągnik siodłowy z naczepą,
• masa całkowita: do 40 ton jeśli pojazd z ładunkiem przekracza te parametry, należy ubiegać się o odpowiednie pozwolenie.

Ładunki nienormatywne, nazywane też ponadgabarytowymi, to towary, które są za duże lub za ciężkie, aby przewozić je w standardowy sposób. Choć te terminy często stosuje się zamiennie, nie są one dokładnie tym samym.

• ładunki ponadgabarytowe to takie, które mają zbyt duże wymiary (np. za szerokie, za wysokie lub za długie).
• ładunki ciężkie to z kolei towary, które przekraczają dopuszczalną wagę, ale niekoniecznie są ponadgabarytowe — mogą mieć standardowe wymiary, ale dużo ważyć.

Jakie ustawy regulują przewozy ponadgabarytowe?

Przewozy ładunków ponadgabarytowych w Polsce reguluje kilka kluczowych aktów prawnych, w tym:

• Prawo o ruchu drogowym (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku) – określa maksymalne wymiary i masy pojazdów oraz zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych;
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury – reguluje wymagania dotyczące pilotowania oraz organizacji transportów nienormatywnych;
• Ustawa o drogach publicznych – wskazuje procedury uzyskiwania zezwoleń na przewóz ponadnormatywny.

Kiedy transport jest ponadgabarytowy?

Wiadomo, czym jest transport ponadgabarytowy, ale warto wyjaśnić także kwestię tego, kiedy transport staje się ponadgabarytowy. Staje się to w momencie, gdy pojazd z ładunkiem przekracza standardowe wymiary lub masę określoną przepisami. Ładunki te mogą obejmować m.in. elementy konstrukcyjne, turbiny wiatrowe, łodzie, moduły przemysłowe oraz inne nietypowe ładunki. Transport towarów strategicznych i militarnych jest również najczęściej transportem ponadgabarytowym. Przewozy takie często wymagają specjalistycznych kontenerów i statków.

Rodzaje kontenerów najczęściej wykorzystywanych w przewozach ponadgabarytów

1. Flat rack (20’FR, 40’FR, 40’HC FR):
   • zastosowanie: transport maszyn, pojazdów, modułów, elementów konstrukcyjnych;
   • cechy: otwarta konstrukcja z bokami składanymi lub bez ścian bocznych, co pozwala na przewóz szerokich i wysokich ładunków. Możliwość mocowania ładunku za pomocą pasów i łańcuchów.
2. Open top (20’OT, 40’OT, 40’HC OT):
   • zastosowanie: ładunki o dużej wysokości, które nie mieszczą się w standardowych kontenerach;
   • cechy: kontener z otwartym dachem zabezpieczonym plandeką, umożliwiający załadunek od góry przy użyciu dźwigów.
3. Platforma (40’HC Platform):
   • zastosowanie: transport bardzo ciężkich i dużych ładunków, np. konstrukcji stalowych, zbiorników przemysłowych,
   • cechy: konstrukcja bez ścian i dachu, idealna do ładunków o niestandardowych kształtach.

Do transportu morskiego towarów nienormatywnych wykorzystuje się często statki typu heavy-lift.

Cechy statków heavy-lift:

• duży udźwig: wyposażone w dźwigi o udźwigu sięgającym nawet kilkuset ton, co umożliwia załadunek i rozładunek ciężkich ładunków bez potrzeby korzystania z infrastruktury portowej,
• otwarty pokład: dzięki dużej powierzchni pokładu możliwe jest przewożenie ładunków o niestandardowych wymiarach,
• zanurzenie i balastowanie: niektóre statki heavy-lift mogą częściowo zanurzać się w wodzie, co pozwala na załadunek innych jednostek pływających lub konstrukcji morskich (tzw. statki półzanurzalne),
• stabilność na morzu: dzięki systemom stabilizacji i balastowania statki te mogą bezpiecznie przewozić duże i ciężkie ładunki nawet w trudnych warunkach morskich.

Rodzaje statków heavy-lift:

• statki z dźwigami pokładowymi: wyposażone w potężne dźwigi umożliwiające samodzielne załadunki i rozładunki,
• statki półzanurzalne: mogą obniżać pokład do poziomu morza, co jest szczególnie przydatne przy transporcie jednostek pływających czy konstrukcji offshore,
• dokowe statki heavy-lift: przeznaczone głównie do transportu jednostek pływających, takich jak okręty czy jachty.

Najważniejsze zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych

1. Uzyskanie odpowiednich zezwoleń: w zależności od wymiarów i masy ładunku należy wystąpić o zezwolenie jednej z siedmiu kategorii przewozów ponadgabarytowych.
2. Dokładne zaplanowanie trasy: należy wziąć pod uwagę infrastrukturę drogową, mosty, tunele oraz ograniczenia wysokości i szerokości. Trasa powinna być dokładnie przeanalizowana pod kątem przeszkód takich jak: niskie wiadukty, wąskie ulice czy zakręty o małym promieniu.
3. Organizacja pilotażu: przy przekroczeniu określonych wymiarów (np. długość powyżej 30 m, szerokość ponad 3,6 m) wymagane jest eskortowanie przez jeden lub dwa pojazdy pilotujące. Pojazdy pilotujące zwiększają bezpieczeństwo przejazdu, ostrzegają innych uczestników ruchu i pomagają kierowcy przy manewrach.
4. Zabezpieczenie ładunku: ładunek musi być odpowiednio zamocowany i zabezpieczony przed przesunięciem podczas transportu. Wymagane są specjalne mocowania, pasy transportowe, a w niektórych przypadkach konstrukcje wspierające.
5. Przestrzeganie godzin transportu: czasami, szczególnie w miastach lub na autostradach, obowiązują przepisy wskazujące, w jakich godzinach można przewozić gabaryty. W Polsce często obowiązuje zakaz przewozu w godzinach szczytu oraz w nocy, aby minimalizować ryzyko utrudnień w ruchu drogowym.

Przykład: etapy transportu platformy wiertniczej

Etap 1. Przygotowanie projektu logistycznego:

• analiza wymiarów i wagi: platformy wiertnicze mogą ważyć setki ton i mieć duże rozmiary, dlatego konieczna jest szczegółowa analiza techniczna,
• pozyskanie zezwoleń: transport tak wielkich konstrukcji wymaga zgód od władz drogowych, portowych i morskich (jeśli platforma ma być transportowana drogą morską),
• koordynacja z partnerami: współpraca z firmami specjalizującymi się w transporcie morskim, drogowym oraz organizującymi pilotaż.

Etap 2. Załadunek i transport morski:

• załadunek na statek typu heavy-lift: platforma jest przenoszona na specjalistyczny statek wyposażony w dźwigi o dużym udźwigu,
• zabezpieczenie ładunku: użycie mocowań hydraulicznych oraz systemów stabilizacji, aby zapobiec przemieszczaniu się platformy na morzu,
• transport morski: stały monitoring pozycji statku oraz warunków pogodowych.

Etap 3. Transport lądowy:

• rozładunek w porcie: użycie dźwigów lub samobieżnych platform modułowych (spmt),
• organizacja transportu drogowego: platforma wiertnicza przewożona jest na specjalistycznych naczepach modułowych, konieczny jest pilotaż oraz często czasowa reorganizacja infrastruktury drogowej (np. demontaż znaków, barierek),
• dostosowanie trasy: analiza i ewentualne dostosowanie mostów, tuneli oraz zakrętów.

Co grozi za nieprzestrzeganie zasad przewozu ładunków ponadgabarytowych?

Nieprzestrzeganie zasad przewozu ładunków ponadgabarytowych może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Mandaty za brak zezwolenia, naruszenie przepisów ruchu drogowego czy uszkodzenie infrastruktury mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. W skrajnych przypadkach może również dojść do zatrzymania pojazdu przez służby kontrolne, a nawet do cofnięcia licencji przewoźnika.

Przewóz ładunków ponadgabarytowych to zadanie wymagające doświadczenia i profesjonalizmu. Firmy transportowe muszą nie tylko znać przepisy, ale również potrafić je stosować w praktyce, aby zapewnić bezpieczeństwo ładunku, kierowcy oraz innych uczestników ruchu drogowego. Jeśli potrzebujesz wsparcia w organizacji takiego transportu, skontaktuj się z nami — oferujemy kompleksowe usługi logistyczne, w tym transport nienormatywny!

Sprawdź co możemy dla Ciebie zrobić: nasza oferta